- Poniedziałek - Piątek : 09:00 - 17:00
Ta mentalność ma głębokie korzenie w polskiej kulturze. Przez pokolenia Polacy musieli radzić sobie w trudnych warunkach, często polegając na improwizacji i szczęściu. Problem pojawia się, gdy to podejście przenosimy na współczesne finanse osobiste, gdzie konsekwencje braku planowania mogą być druzgocące.
Współczesny rynek finansowy bezlitośnie wykorzystuje naszą skłonność do odkładania trudnych decyzji. Systemy płatności typu „kup teraz, zapłać później” z roku na rok rosną w siłę. Blisko 20% Polaków deklaruje, że korzystało z płatności odroczonych w ciągu ostatniego roku.
Kiedy mówimy „jakoś to będzie”, często przeceniamy swoją zdolność do radzenia sobie z przyszłymi problemami finansowymi. To połączenie złudzenia kontroli z efektem Dunninga-Krugera – zjawiskiem, w którym osoby o niskich kompetencjach finansowych przeceniają swoje umiejętności.
Po przeczytaniu kilku artykułów o inwestowaniu czy zarządzaniu budżetem czujemy się ekspertami. Nie zdajemy sobie sprawy z ogromu wiedzy, której nam brakuje. Ta nadmierna pewność siebie prowadzi do podejmowania ryzykownych decyzji finansowych bez odpowiedniego przygotowania.
Polacy szczególnie często stosują mentalną księgowość, traktując różne źródła pieniędzy w odmienny sposób. Premię roczną wydajemy lekką ręką na „zasłużone przyjemności”, podczas gdy podstawową pensję starannie rozdzielamy na rachunki.
Pieniądze z „trzynastki” czy zwrotu podatku traktujemy jako „bonusowe”, zapominając, że każda złotówka ma taką samą wartość. To sprawia, że zamiast spłacić część kredytu czy zwiększyć oszczędności, wydajemy te środki na konsumpcję, wierząc, że „jakoś to będzie” z resztą zobowiązań.
Gdy gospodarka rośnie, a na koncie regularnie pojawia się wypłata, łatwo uwierzyć, że tak będzie zawsze. Efekt świeżości sprawia, że ostatnie pozytywne doświadczenia finansowe przesłaniają nam możliwość wystąpienia kryzysów.
Dodatkowo efekt Pollyanny – tendencja do przeceniania prawdopodobieństwa pozytywnych zdarzeń – sprawia, że ignorujemy ryzyko utraty pracy, choroby czy innych nieprzewidzianych wydatków. „Jakoś to będzie” staje się mantrą, która uspokaja, ale nie chroni przed rzeczywistością.
Program Rodzina 800+ częściowo złagodził problemy demograficzne, ale nie rozwiązał kwestii zabezpieczenia emerytalnego. Obecni trzydziesto- i czterdziestolatkowie, żyjący według zasady „jakoś to będzie”, mogą otrzymać emerytury na poziomie zaledwie 20-30% ostatniej pensji.
Średnie oszczędności emerytalne Polaków w wieku 25-34 lat wynoszą zaledwie 20 200 złotych – daleko poniżej realnych potrzeb. Tymczasem odkładanie decyzji o dodatkowym oszczędzaniu „na później” oznacza utratę najbardziej wartościowego zasobu – czasu i mocy procentu składanego.
Życie w przekonaniu „jakoś to będzie” oznacza często trzymanie oszczędności na nieoprocentowanych kontach lub w gotówce. Przy obecnej inflacji oznacza to realną utratę siły nabywczej o kilka procent rocznie.
Co więcej, brak planowania finansowego prowadzi do przegapiania okazji inwestycyjnych. Zamiast systematycznie budować portfel, czekamy na „lepszy moment”, który nigdy nie nadchodzi. W rezultacie tracimy szansę na budowanie majątku przez lata największej produktywności zawodowej.
Młodzi Polacy żyją w świecie ciągłych porównań. Media społecznościowe pokazują wyidealizowany obraz sukcesu finansowego rówieśników. To prowadzi do próby dorównania standardom, których często nie możemy sobie pozwolić.
Dużo osób używa płatności odroczonych na niespodziewane wydatki, które nie mieszczą się w planowanym budżecie. Często są to zakupy motywowane chęcią dorównania innym, a nie realnymi potrzebami.
Polski rynek kredytowy oferuje coraz łatwiejszy dostęp do finansowania. Raty 0%, kredyty gotówkowe online w 15 minut, karty kredytowe z wysokimi limitami – wszystko to sprawia, że życie ponad stan staje się łatwiejsze niż kiedykolwiek.
Problem w tym, że każda z tych „udogodnień” to potencjalna pułapka dla osób żyjących bez planu finansowego. Łatwy dostęp do kredytu sprawia, że zamiast budować fundusz awaryjny, sięgamy po pożyczkę, gdy pojawią się nieprzewidziane wydatki.
Pierwszym krokiem jest uczciwa diagnoza swojej sytuacji finansowej. Zapisuj wszystkie wydatki przez miesiąc – aplikacje bankowe ułatwiają to zadanie. Porównaj sumę wydatków z dochodami. Jeśli bilans jest ujemny lub oscyluje wokół zera, to znak, że „jakoś to będzie” już nie działa.
Następnie ustal hierarchię wydatków. Podziel je na trzy kategorie: niezbędne (czynsz, jedzenie, transport), ważne (ubezpieczenie, oszczędności) i opcjonalne (rozrywka, hobby). Często okazuje się, że wydatki opcjonalne pochłaniają nieproporcjonalnie dużą część budżetu.
Klasyczna zasada 50/30/20 zakłada przeznaczenie 50% dochodów na potrzeby podstawowe, 30% na przyjemności i 20% na oszczędności. W polskich warunkach, gdzie koszty życia często pochłaniają większą część dochodów, warto zmodyfikować te proporcje.
Realistyczny podział dla przeciętnego Polaka to 60% na potrzeby, 20% na przyjemności i 20% na oszczędności i spłatę długów. Kluczowe jest, aby oszczędności traktować jako „rachunek do zapłacenia samemu sobie” – pieniądze odkładamy na początku miesiąca, nie na końcu z tego, co zostanie.
Najskuteczniejszą metodą walki z mentalnością „jakoś to będzie” jest automatyzacja. Ustaw stałe zlecenie przelewu na konto oszczędnościowe zaraz po otrzymaniu wypłaty. Nawet 200-300 złotych miesięcznie to po roku 2400-3600 złotych funduszu awaryjnego.
Wykorzystaj też programy emerytalne oferowane przez pracodawcę – PPK czy PPE. To często dodatkowe pieniądze od pracodawcy, które przepadają, gdy z nich nie korzystamy. Automatyczne odprowadzanie składek eliminuje pokusę wydania tych środków.
Zanim pomyślisz o inwestowaniu czy dodatkowych przyjemnościach, zbuduj fundusz awaryjny równy minimum 3-miesięcznym wydatkom. To twoja finansowa poduszka bezpieczeństwa, która pozwoli przetrwać nagłą utratę pracy czy niespodziewane wydatki bez sięgania po kredyt.
Fundusz awaryjny to także psychologiczny komfort. Wiedza, że masz zabezpieczenie, redukuje stres i pozwala podejmować bardziej racjonalne decyzje finansowe. To koniec z pożyczkami „do pierwszego” czy kredytami na naprawę samochodu.
Zamiast wierzyć, że „jakoś to będzie”, zainwestuj w swoją edukację finansową. Czytaj książki o finansach osobistych, śledź wartościowe blogi finansowe, rozmawiaj z doradcami kredytowymi, którzy mogą pokazać ci różne scenariusze finansowe.
Pamiętaj jednak o efekcie Dunninga-Krugera – im więcej się uczysz, tym bardziej powinieneś zdawać sobie sprawę z tego, czego jeszcze nie wiesz. Podchodź krytycznie do porad finansowych, szczególnie tych obiecujących szybkie wzbogacenie.
Optymizm jest potrzebny do podejmowania kalkulowanego ryzyka, takiego jak założenie firmy czy inwestowanie. Różnica między zdrowym optymizmem a naiwnym „jakoś to będzie” leży w przygotowaniu.
Zdrowy optymizm opiera się na konkretnym planie, analizie ryzyka i zabezpieczeniach. Zakładając firmę, masz biznesplan, fundusz na start i plan B na wypadek niepowodzenia. To nie „jakoś to będzie”, ale „wiem, jak to będzie, bo się przygotowałem”.
Toksyczny optymizm ignoruje rzeczywistość i odkłada trudne decyzje. To wiara, że problemy same się rozwiążą, że „coś się znajdzie” gdy zabraknie pieniędzy, że emerytura jest tak daleko, że nie warto się nią przejmować.
Ten rodzaj optymizmu jest szczególnie niebezpieczny w połączeniu z łatwym dostępem do kredytów. Prowadzi do życia z długu na dług, gdzie każdy miesiąc to walka o przetrwanie do następnej wypłaty.
Brak oszczędności i życie od wypłaty do wypłaty oznacza, że nie możesz sobie pozwolić na ryzyko zmiany pracy, przekwalifikowania się czy założenia własnej działalności. Jesteś uwięziony w pracy, która być może cię nie satysfakcjonuje, bo nie masz finansowej poduszki na okres przejściowy.
To także niemożność skorzystania z okazji – gdy pojawia się świetna oferta mieszkania czy możliwość inwestycji, nie masz środków własnych ani zdolności kredytowej, bo twoje finanse balansują na krawędzi.
Dzieci uczą się przez obserwację. Jeśli widzą rodziców żyjących w ciągłym stresie finansowym, odkładających rachunki, pożyczających „do pierwszego”, przyjmują to jako normalny model funkcjonowania.
Badania pokazują, że nawyki finansowe są w dużej mierze dziedziczone kulturowo. Przełamując schemat „jakoś to będzie”, dajesz swoim dzieciom szansę na lepszy start finansowy i zdrowsze podejście do pieniędzy.
Mentalność „jakoś to będzie” jest głęboko zakorzeniona w polskiej kulturze, ale w dzisiejszym świecie finansów prowadzi donikąd. Łatwy dostęp do kredytów, presja konsumpcyjna i brak edukacji finansowej tworzą toksyczną mieszankę, która może zniszczyć naszą przyszłość finansową.
Wyjście z tej pułapki wymaga świadomej zmiany podejścia. Zamiast liczyć na szczęście czy odkładać trudne decyzje, musimy wziąć odpowiedzialność za swoje finanse. To oznacza planowanie, oszczędzanie i edukację finansową.
Nie chodzi o to, by stać się skąpcem czy rezygnować z wszystkich przyjemności. Chodzi o świadome zarządzanie pieniędzmi, które daje bezpieczeństwo i możliwości. Gdy masz plan finansowy i trzymasz się go, nie musisz już mówić „jakoś to będzie” – wiesz, jak będzie, bo sam to zaplanowałeś.
Pamiętaj: każda złotówka zaoszczędzona dziś to inwestycja w twoją przyszłą swobodę finansową. Czas przestać wierzyć w „jakoś to będzie” i zacząć działać, aby było tak, jak zaplanowałeś.
Zacznij od dokładnej analizy wydatków. Często okazuje się, że drobne, codzienne wydatki (kawa na mieście, subskrypcje, które nie są używane) sumują się do znaczących kwot. Nawet 50 złotych miesięcznie to 600 złotych rocznie – początek funduszu awaryjnego.
Absolutnie tak. Choć inflacja zmniejsza siłę nabywczą pieniędzy, brak oszczędności oznacza zero zabezpieczenia na nieprzewidziane wydatki. Dodatkowo można wybierać formy oszczędzania częściowo chroniące przed inflacją, jak lokaty z oprocentowaniem zbliżonym do inflacji czy obligacje skarbowe.
Potraktuj oszczędzanie jak rachunek do zapłacenia. Ustaw automatyczny przelew na dzień po wypłacie. Pieniądze, których nie widzisz na koncie bieżącym, trudniej wydać impulsywnie. Zacznij od małej kwoty i stopniowo ją zwiększaj.
Pierwszym krokiem jest zatrzymanie spirali zadłużenia – nie bierz nowych kredytów. Sporządź listę wszystkich długów, uporządkuj je według oprocentowania. Skup się na spłacie najdroższych, konsolidacji kredytów, jednocześnie budując mały fundusz awaryjny (choćby 500-1000 zł), aby nie musieć sięgać po kolejne pożyczki.
Wręcz przeciwnie – posiadanie oszczędności i kontroli nad finansami daje większą swobodę. Możesz sobie pozwolić na spontaniczne wyjazdy czy zakupy, bo masz na to wydzielone środki. To życie „od pierwszego do pierwszego" odbiera spontaniczność, bo każdy nieplanowany wydatek to dramat.
